Boyun omurlarıyla ilgili problemler, dünya genelinde en sık karşılaşılan sorunlardan biri olup, genellikle tekrarlayan ve aralıklı dönemlerle ortaya çıkan ağrılar şeklinde seyreder.

Yapılan çalışmalara göre:

• Duyusal-motor bozukluklar (propriosepsiyon/eklem pozisyon hissi, okülomotor kontrol/göz hareketleri veya postüral stabilite)

• Kas kuvveti dengesizlikleri
Boyun problemlerinin ana kaynakları olarak gösterilmektedir.

Boyun ağrılarının tekrarlayıcı ve aralıklı olarak ortaya çıkmasının iki ana nedeni vardır:

1. Güncel klinik bilgiler, klinik ortamda yeterince etkili bir şekilde uygulanmamaktadır.

2. Tedavide pasif tekniklerin tercih edilmesi yaygındır. Ayrıca, boyundaki ana probleme özgü değerlendirmelerin yapılamaması ve "ne bulursanız onu tedavi edin" anlayışının süregelmesi de bu duruma katkıda bulunmaktadır.

Bu makalenin amacı, boyun için fonksiyonel rehabilitasyonu detaylandırmak ve sadece probleme yönelik yapılan rehabilitasyon ile fonksiyonel rehabilitasyon arasında bir köprü kurmaktır.
Boyun, günlük yaşamda birçok fonksiyonel işlevi yerine getiren, çok düzlemli ve duyusal-motor görevleri olan bir organdır. Boynumuzu, "kahvenin kokusunu almak", bir yoldan geçerken trafiğin hareketini gözlemlemek ya da caddede yürürken bir mağaza vitrinindeki ayakkabılara bakmak gibi birçok fonksiyonel aktivitede farkında olmadan kullanırken, başımız ve bakışımızın uzaydaki pozisyonunu koruyarak, vücudumuzun alt kısmıyla fonksiyonel hareketlerimizi gerçekleştiriyoruz.

Bu yüzden günlük yaşamda yaptığımız tüm hareketler fonksiyoneldir. Bu bakış açısıyla, yapılan rehabilitasyona da fonksiyonel bir perspektiften yaklaşılması tavsiye edilmektedir.

Boyunda Duyusal-Motor Bozukluklar

Baş dönmesi ve dengesizlik, genellikle whiplash (kamçı) yaralanması sonrasında görülen duyusal-motor bozukluklar olarak belirti verebilir. Boyun ağrısında, servikal propriosepsiyon, göz hareketi kontrolü, postüral stabilite ve başın hareket hızı/izlediği yol, daha az ya da daha fazla derecede bozulmuş olabilir.

Bu durumları değerlendirmek için bazı klinik testler uygulanabilir:

• Servikal eklem pozisyon hatası testleri: Bireyin gözleri kapalıyken başını aynı noktaya doğru yerleştirme yeteneğini ölçer.

• Okülomotor testleri/Göz hareketleri testleri: Bireyin otururken başını hareketsiz tutarak hareket eden bir nesneyi gözleriyle takip etmesini içerir.

• Postüral stabilite testleri: Hem gözler açık hem de kapalı şekilde yapılan rahat, dar ve tandem (topuk-baş parmak) duruşlarını içerir. Test genellikle 30 saniyeye kadar zamanlanır. Bu şekilde yapılan testler, boyunla ilgili duyusal-motor bozuklukları tanımlamak ve doğru rehabilitasyon yöntemlerini belirlemek için önemlidir.

Neden Fonksiyonel Rehabilitasyon?

Boyun ağrısında azalmış propriosepsiyon bir bozukluk olarak kabul edilebilir. Ancak, bozukluk temelli egzersiz yaklaşımları, günlük işlevde yer alan tüm faktörleri ele almaz. Yapılan çalışmalar, fonksiyonel odaklı egzersizlerin rehabilitasyona mümkün olan en erken aşamada dahil edilmesi gerektiğini savunmaktadır. Burada önerilen, bozukluk temelli yaklaşımların fonksiyonel odaklı yaklaşımlarla değiştirilmesi değil, sadece fonksiyonun boyun rehabilitasyonunun erken bir hedefi olarak görülmesi ve kullanılmasıdır.

Fonksiyonel Rehabilitasyonu Oluşturmak İçin Üç Ana Madde:

1. Hedefe Yönelik Hareketlerin Dahil Edilmesi: Fonksiyonel hareketler, belirli kas veya eklem yapılarıyla sınırlı değildir; vücut bir bütün olarak incelenmelidir. Buna örnek olarak, bir tenisçinin servis atarken vücuduna odaklanmasından ziyade, dış ortamdaki faktörlere ve performansına odaklanması verilebilir. Rehabilitasyonun temelleri, öğrenme prensiplerine dayandırılmalıdır.

2. Dikkat ve Odak: Dışa dönük bir odak (hareketin etkisine yöneltilmiş) ile verilen talimatlar, içe dönük bir odak (performansın vücut hareketlerine yöneltilmiş) ile verilenlerden daha etkili olduğu görülmektedir. Örneğin, "Başınızı sola çevirin" talimatı yerine "Sol omzunuzun üzerinden bakın" gibi dışsal bir ipucu kullanmak daha başarılı olacaktır. Dışa dönük odak genellikle daha etkili ve verimli performans ve öğrenme sağlamaktadır.

3. Spesifik Hareketlere Yönelik Çalışmak: Vücut tarafından öğrenilen yeni bir beceri, beyinde belirli bir harita oluşturur. Meydana gelen bu adaptasyon o harekete özgüdür. Bu nedenle, bozukluğa özgü egzersizler günlük hayatta yaptığımız hareketlerle eşleşmediği için bu egzersizlerin günlük hayata aktarımı sağlanamayacaktır.

Özetle, Yapılan Egzersizler:

• Dikkati hedefin kendisine odaklama
• Dikkati dışsal bir ipucuna odaklama
• Hedeflenen fonksiyonel aktiviteyi mümkün olduğunca yakından yansıtmasını sağlama

Boyunda Fonksiyonel Rehabilitasyon Örnekleri:

Yapılan egzersizler günlük hayattaki hareketleri içermelidir. Günlük yaşamda, fleksiyon (öne bükülme) ve ekstansiyon (arkaya bükülme) boynun birincil hareketleridir, tüm eksenlerdeki hareketin çoğunun 15 dereceye kadar olduğu gösterilmektedir. Egzersizler, birçok açıda ve eksende hareketi içermeli ve fonksiyona yönelik olmalıdır.